Onderzoeksresultaten
Hoewel de dataverzameling van de UP'S studie nog enkele jaren doorgaat, zijn er op basis van de huidige gegevens al verschillende onderzoeksresultaten beschikbaar. Deze zijn hieronder te bekijken.
De relatie tussen denkfuncties en dagelijks en sociaal functioneren bij mensen met een psychotische stoornis
​Mensen met een psychotische stoornis hebben vaak moeite met dingen die voor anderen vanzelfsprekend zijn, zoals het doen van boodschappen, plannen van de dag of omgaan met anderen. Deze studie onderzocht of problemen met denken en organiseren (ook wel ‘executieve functies’ genoemd) iets te maken hebben met die dagelijkse en sociale moeilijkheden. De onderzoekers ontdekten dat mensen die zelf aangaven moeite te hebben met plannen, concentreren of schakelen, ook vaker problemen ervaarden in hun dagelijks leven en in contact met anderen. Als deze vaardigheden getest werden met cognitieve taken, bleek er alleen een verband te zijn met het dagelijks functioneren, niet met sociale contacten. Ook viel op dat mensen die vrijwilligerswerk deden of op zoek waren naar werk, minder problemen ervoeren dan mensen die bijvoorbeeld werkloos waren of een betaalde baan hadden. Het onderzoek laat zien dat het belangrijk is om zowel te vragen hoe iemand zelf zijn denkvermogen ervaart als om het te testen, omdat dit verschillende inzichten geeft in hoe iemand functioneert.
​
De rol van hechting in het herstel van psychose
Mensen met een psychotische stoornis herstellen niet alleen door minder klachten te hebben, maar ook door weer mee te doen in de samenleving en zich goed te voelen over zichzelf. Uit eerder onderzoek blijkt dat de manier waarop iemand zich hecht aan anderen (hechtingsstijl) hierin een belangrijke rol speelt. In deze studie werd gekeken naar 28 reeds uitgevoerde studies over de relatie tussen hechting en herstel bij mensen met een psychotische stoornis. Daaruit bleek dat mensen met een onveilige hechtingsstijl – bijvoorbeeld angstig of afstandelijk in relaties – vaak minder goed herstellen. Ze hebben meer last van psychotische klachten én ervaren meer moeite met hun sociale leven en persoonlijke ontwikkeling. Vooral het sociale en persoonlijke herstel lijkt sterk samen te hangen met hechtingsstijl. Geconcludeerd kan worden dat het belangrijk is om in de behandeling van psychose meer aandacht te besteden aan hoe iemand relaties aangaat en zich hecht aan anderen.
​
Factoren die persoonlijk herstel beïnvloeden bij psychotische stoornissen: een overzicht van klinische en sociale invloeden
Persoonlijk herstel is een subjectief en veelzijdig begrip dat steeds meer aandacht krijgt in onderzoek naar psychotische stoornissen. Deze studie onderzocht welke factoren bijdragen aan persoonlijk herstel, zoals psychische klachten, sociale omstandigheden en achtergrondkenmerken. Uit 46 onderzoeken bleek dat mensen met meer stemmingsklachten – zoals gevoelens van leegte of waardeloosheid – minder goed herstellen. Sociale factoren zoals steun van anderen, werk en een stabiele woonsituatie dragen juist bij aan beter herstel. De belangrijkste elementen die persoonlijk herstel bevorderen zijn hoop, zingeving en empowerment (gevoel van zelfvertrouwen en regie). De onderzoekers adviseren daarom dat behandelingen in de geestelijke gezondheidszorg zich niet alleen richten op het verminderen van klachten, maar ook op het versterken van deze positieve krachten.
​
Heeft de ernst van psychotische klachten invloed op het denkvermogen? Een studie naar herstel in het dagelijks functioneren
Herstel bij mensen met een psychotische stoornis bestaat uit meerdere onderdelen, zoals het verminderen van klachten, beter functioneren in het dagelijks leven en persoonlijk welzijn. In dit onderzoek is gekeken naar het verband tussen klachten (zoals wanen of negatieve gevoelens) en het denkvermogen, met name de uitvoerende functies (zoals plannen, organiseren en zelfcontrole). Deze studie volgde mensen met een psychotische stoornis gedurende een jaar. Uit de resultaten bleek dat mensen met minder ernstige klachten aan het begin van het onderzoek een jaar later vaak beter scoorden op denkvermogen. Veranderingen in klachten tijdens dat jaar hingen echter niet direct samen met veranderingen in denkvermogen. Dit wijst erop dat het verbeteren van klachten misschien pas later invloed heeft op hoe goed iemand functioneert in het dagelijks leven. Daarom is het van belang om ook gerichte trainingen of therapieën aan te bieden die direct werken aan het denkvermogen, naast de behandeling van psychotische klachten.
​
De relatie tussen hechting, jeugdtrauma en herhaald slachtofferschap bij mensen met een psychotische stoornis
Mensen met een psychotische stoornis hebben vaak ingrijpende ervaringen meegemaakt in hun jeugd, zoals emotionele of fysieke mishandeling, verwaarlozing of huiselijk geweld. In deze studie is gekeken hoe deze ervaringen en herhaalde traumatische gebeurtenissen (zoals opnieuw slachtoffer worden van geweld) samenhangen met verschillende manieren waarop mensen zich emotioneel hechten aan anderen (hechtingsstijl). Een veilige hechtingsstijl houdt in dat iemand vertrouwen heeft in anderen en relaties als steunend ervaart. Bij onveilige hechtingsstijlen is er juist sprake van angst voor afwijzing of moeite met nabijheid. Zo vermijden sommige mensen relaties, terwijl anderen juist sterk naar bevestiging zoeken.
Uit deze studie bleek dat mensen met onveilige hechtingsstijlen vaker zulke nare ervaringen hebben meegemaakt dan mensen met een veilige hechtingsstijl. Ook bleek dat mensen die in hun jeugd ernstig trauma hebben meegemaakt, later vaker opnieuw slachtoffer worden van trauma. Een angstige en vermijdende hechtingsstijl kwam het meest voor bij mensen die herhaaldelijk opnieuw slachtoffer werden. Deze resultaten laten zien hoe belangrijk het is om aandacht te hebben voor jeugdtrauma, hechting en herhaalde traumatische ervaringen bij mensen met een psychotische stoornis, zodat behandelingen hier beter op afgestemd kunnen worden.
​​
De relatie tussen persoonlijkheid, sociale contacten en persoonlijk herstel bij mensen met een psychotische stoornis
Persoonlijk herstel bij mensen met een psychotische stoornis wordt vaak in verband gebracht met sociale contacten, hoewel onderzoek meestal slechts een zwak verband laat zien. In deze studie is onderzocht of persoonlijkheidskenmerken, zoals neuroticisme (emotionele kwetsbaarheid) en extraversie (openheid en behoefte aan contact), invloed hebben op deze relatie. De resultaten laten zien dat mensen die zich vaak gespannen, onzeker of somber voelen (hoog in neuroticisme) zich minder hersteld voelen. Extraversie had ook een positief effect op herstel, maar in mindere mate. Sociale contacten zelf hadden slechts een beperkte invloed, en dit effect werd niet beïnvloed door persoonlijkheid. De studie onderstreept het belang van aandacht voor negatieve emoties en onderliggende stress bij de behandeling van psychose.
Verschillende perspectieven op executief functioneren bij psychose: een vergelijking van objectieve en subjectieve meetinstrumenten
Deze studie heeft de verschillen tussen objectieve en zelfrapportage metingen van executief functioneren bij mensen met een psychotische stoornis onderzocht. Bij het meten van executief functioneren worden vaak twee benaderingen gebruikt: een objectieve test (zoals de Tower of London, TOL) en zelfrapportages (zoals de BRIEF-A). Deze studie onderzocht of deze twee metingen verschillende aspecten van executief functioneren vastleggen en hoe ze zich verhouden tot andere neurocognitieve metingen, psychotische symptomen, angst- en depressiesymptomen, en beperkingen in het dagelijks leven. De resultaten laten zien dat een objectieve test vooral samenhangt met cognitieve vaardigheden, zoals geheugen en aandacht. De zelfrapportage daarentegen hing meer samen met psychische klachten (zoals angst en depressie) en beperkingen in het dagelijks functioneren. Dit suggereert dat beide metingen verschillende aspecten van executief functioneren in kaart brengen. Beide zijn dus waardevol, afhankelijk van wat je wilt onderzoeken of behandelen.
​
De rol van hechtingsstijl in persoonlijk herstel bij mensen met een psychotische stoornis
Persoonlijk herstel – zoals het ervaren van welzijn, hoop en een gevoel van eigen regie – is een belangrijk doel in de behandeling van mensen met een psychotische stoornis. In deze studie is onderzocht of er een verband is tussen hechtingsstijl en persoonlijk herstel.
Bij 265 deelnemers werd gekeken naar twee vormen van onveilige hechting: angstige hechting (bijvoorbeeld sterke behoefte aan bevestiging en angst voor afwijzing) en vermijdende hechting (moeite met nabijheid en vertrouwen op anderen). Persoonlijk herstel werd gemeten met twee vragenlijsten: de ReQoL-10 en de I.ROC.
De resultaten laten zien dat vooral angstige hechting samenhangt met minder persoonlijk herstel. Ook vermijdende hechting bleek van invloed, maar in iets mindere mate.
Deze bevindingen benadrukken hoe belangrijk het is om in de behandeling van psychose oog te hebben voor iemands hechtingsstijl, omdat dit van invloed kan zijn op hoe iemand zijn of haar herstel beleeft.
​
Executief functioneren en persoonlijk herstel: een vergelijking van zelfrapportage vragenlijsten en een objectieve test
Herstel bij mensen met een psychotische stoornis kent meerdere dimensies. In dit onderzoek werd gekeken of functioneel herstel - het terugwinnen van praktische vaardigheden om zelfstandig te kunnen functioneren in het dagelijks leven, zoals plannen of concentratievermogen (het executief functioneren) - samenhangt met persoonlijk herstel, dat draait om het hervinden van hoop, zelfvertrouwen, identiteit en zingeving.
Bij 260 deelnemers werd persoonlijk herstel gemeten met twee zelfrapportage vragenlijsten en functioneel herstel werd gemeten met een zelfrapportage vragenlijst én met een objectieve test. De resultaten lieten zien dat deelnemers die aangaven moeite te hebben met denkvaardigheden in het dagelijks leven (zoals plannen, organiseren en concentratievermogen), zich ook minder persoonlijk hersteld voelden. Voor de objectieve test - waarbij denkvermogen werd gemeten met concrete taakjes - werd echter geen duidelijke relatie gevonden met persoonlijk herstel.
Deze bevindingen suggereren dat de manier waarop mensen hun eigen cognitieve functioneren ervaren mogelijk belangrijker is voor het gevoel van persoonlijk herstel dan hun prestaties op een test. Dat onderstreept het belang van subjectieve beleving in de behandeling van psychose.
​
Verschillende meetinstrumenten voor herstel bij mensen met een psychotische stoornis: validatie en toepassing
​
Dit artikel onderzoekt hoe betrouwbaar en bruikbaar de Psychosis Attachment Measure (PAM) is bij mensen met een psychotische stoornis. Zowel de dimensionele als categorische aanpak van gehechtheid blijken inzicht te geven in verschillende gehechtheidspatronen, waaronder ook gedesorganiseerde gehechtheid.
​​
​
van Aken, B. C., de Beurs, E., Mulder, C. L., & Van Der Feltz-Cornelis, C. M. (2020). The Dutch Recovering Quality of Life questionnaire (ReQoL) and its psychometric qualities. The European Journal of Psychiatry, 34(2), 99-107.
​
In dit onderzoek wordt gekeken naar de Nederlandse vertaling van de ReQoL-vragenlijst, een instrument om persoonlijk herstel en levenskwaliteit bij mensen met psychische aandoeningen te meten. De resultaten laten zien dat de vragenlijst betrouwbaar en valide is voor gebruik in Nederland.
​
​
​
Dit onderzoek evalueert de korte versie van de Social Role Participation Questionnaire (s-SRPQ), een vragenlijst die sociale participatie meet bij mensen met een psychotische stoornis. De resultaten tonen aan dat dit een bruikbaar instrument is om sociale aspecten van herstel in kaart te brengen.
​
